दीपकराज जोशी
नवाफी रवाफी कवाफी छ नेता,
विलासी गिलासी सुवासी विजेता ।
प्रजातन्त्रको ढ्वाङ रित्तो करायो,
जमाना अनौठो नयाँ आज आयो
– महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा
कुनै बेला देवकोटाले लेखेको पंक्ति अहिले झनै सार्थक भएको छ । म ‘भिगन’ भएकाले माछामासु, दुग्धजन्य पदार्थ र जनावरबाट आएको कुनै पनि उत्पादन प्रयोग गर्दिनँ । जसले खान्छ, प्रयोग गर्छ त्यसलाई म घृणा पनि गर्दिनँ ।
सकभर मासुजन्य पदार्थ नखानू, कम खानू वा खानै पर्ने भए आफ्नै देशमा उत्पादन भएको मात्र खानू । मेरो यो आलेखमा आएको अभिव्यक्ति भिगन परिप्रेक्ष्यमा आधारित छ ।
नेपालीले गत वर्ष भारतबाट आयातित २ अर्ब ६५ करोड १८ लाख ८५ हजार रुपैयाँ बराबरको खसी तथा बोकाको मासु, १ करोड १५ लाख ७१ हजार रुपैयाँ बराबरको राँगाको मासु र १७ लाख ७९ हजार रुपैयाँ बराबरको भेडा तथा च्यांग्राको मासु खाए ।
करीब २७ अर्बको तेलमा मासु भुट्नुपर्यो । तेलमा भुटेर, तारेर मात्र कहाँ हुन्छ र ? मासु पकाउन ४ अर्ब ८५ करोडको प्याज, ३० करोडको गोलभेडा, ४३ करोडको कागती, ६१ करोडको लसुन, ८ करोडको अदुवा, १६ करोड ७६ लाखको बेसार, १७ करोड १३ लाख बराबरको तोरी पनि भारतबाटै आएको हाल्नुपर्यो ।
उता मासु पाक्दै, चाख्दै गर्दा टेलिभिजनमा इन्डियन कार्यक्रम पनि हेर्नुपर्यो । मासु मात्रै खाँदा त मज्जा आउने कुरा भएन । विदेशबाट आयात गरेको करीब २२ अर्ब जतिको मदिरा पनि पिउनुपर्यो । मदिरा पिउँदै झण्डै १२ करोड ६१ लाख रुपैयाँ बराबरको १ करोड ११ लाख प्याकेट आयातित तास पनि खेल्नै पर्यो ।
बुद्धको देशमा अहिंसामा विश्वास गर्ने हामीले मासु त खायौं तर बाहुन भएर जातै फाल्नु त भएन, त्यसैले जनैपूर्णिमा १ अर्ब बराबरको आयातित जनै पनि लगाउनै पर्यो ।
ताजा तथ्यांक त थाहा भएन तर केही वर्षअघि वर्षको ६४ करोड १० लाख रुपैयाँ बराबरको खुर्सानीले जिब्रो पिरो पनि नबनाएको होइन । यो त भयो मासु खानेको कुरा ।
गुन्द्रुक खाने पनि कहाँ कम छौं र ? आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा १ अर्ब २१ करोड ९२ लाख ७० हजार रुपैयाँ बराबरको गुन्द्रुक आयात गरेर पनि खाएकै हो । त्यति मात्रै कहाँ हो र ? सुपारी, ल्वाङ, सुकमेल पनि भारतबाटै आएको खाइयो । त्यसपछि खाएको मासु अपच हुन्छ कि भनेर भारतबाटै आउने हजमोला पनि खाइयो । मासु पचेपछि बाँकी कामका लागि ट्वाइलेटमा भारतमै बनेको कमोटमा बसरे भारतबाटै आएको ट्वाइलेट पेपरले आची पनि पुछियो ।
बोर्डर पारिको हजामले चलाएको सैलुनमा गएर आफूलाई चिटिक्क बनाएर नयाँ हिन्दी फिल्ममा करिना कपुरले लगाएको जस्तै लेहङ्गा लगाएर करीब १ अर्ब ८६ करोड बराबरको आयातित कस्मेटिक्सले सजिएकी पत्नी/प्रेमिकालाई सरर इन्डियन मोटरसाइकल र कारमा राखेर फिल्म हलमा गई नेपाली फिल्म हेर्न लायक नै छैन भन्दै ‘फस्ट डे फस्ट शो’ हिन्दी फिल्म हेर्न पनि छुटाइएन ।
आजकलको फिल्म हेरेर घर फर्केपछि रोमान्टिक मूडलाई लगाम लगाउन त सक्ने कुरा भएन । त्यसैले १३ करोड ५३ लाख रुपैयाँ बराबरको आयातित कण्डम प्रयोग गरेर रोमान्टिक मूडलाई तृप्त पनि पारियो । जसले कण्डम प्रयोग गरेन, उसले फेरि ९ महिनापछि बच्चाका लागि ४ अर्ब ६६ करोड बराबरको आयातित खाना र दूधलाई नकार्न पनि सक्ने भएन ।
बिहान पकाएको मासु टन्न खाएपछि सोफामा लम्पसार पल्टिएर राष्ट्रवादको नाममा प्रशान्त तामाङ, अर्थर गन अरू थुप्रैलाई पटक–पटक भोट हालेर आफूलाई नेपाली हुँ भनेर चिनाउन पनि पछि परिएन तर जनकपुरमा बस्ने तराईबासी, जसले पुस्तौंदेखि आफ्ने देशमा खेतीकिसानी गर्दै केही हदसम्म भए पनि भारतीय आयात रोक्ने कोसिस गरिरहेको छ, उसलाई कहिल्यै पनि नेपाली हो भनेर मनले स्वीकार गर्न सकिएन ।
भारतबाट आयातित रङलाई चिनियाँ पिच्कारीमा हालेर फागु पूर्णिमामा पिच्कारी पनि हानेकै छौं । गुट्खा, पानपराग जस्ता अरू वस्तुको त कुरै नगरौं, बर्सेनि डेढ अर्बको मसला, ११ करोडको फूल आयात गरेर तिहार पनि मनाइरहेकै छौं । मरेर दाहसंस्कार गर्दा पनि करीब १ अर्ब बराबरको धूप भारतबाट आयात गरेर पनि प्रयोग गरिरहेकै छौं ।अरू देशको संगीत सुन्नु हुन्न, फिल्म हेर्नु हुन्न भन्ने पनि होइन तर आफ्नो संस्कृति, सामाजिक मूल्यमान्यता र अर्थ व्यवस्थालाई धरासायी बनाएर अरूलाई पोस्ने काम पनि त गर्नुभएन । पहिचान झण्डा, टोपी, सगरमाथा, बुद्धमा होइन, आत्मानिर्भरतासँग गाँसिएको हुन्छ ।
८ अर्ब ९७ करोड ८६ लाख रुपैयाँको वनस्पति तथा जैविक घ्यू, कफी तथा चिया ६ अर्ब ८६ करोड, वार्षिक ५० करोडको चुइगम, ५ करोड ४५ लाख रुपैयाँको टीका, टिकुली, ब्याङ्गल र पोते, २ अर्ब ४७ करोडको मेहन्दी, जमरा वार्षिक १ करोड २२ लाखको जौ, तिहारमा १ अर्ब ४६ करोडको मसला र ६१ करोड ५५ लाखको बत्ती आयात हुन्छ । हामी जन्मनु अघिदेखि मृत्यु संस्कार हुँदै श्राद्ध गर्दासम्म पनि अरुमा निर्भर गर्छौं ।
यी त केवल थोरै उदाहरण मात्र हुन् । वाह ! कस्तो विलासी जीवनशैली छ हाम्रो ! होइन त ? यही हो हामी नेपालीको तीतो यथार्थ । जसलाई हामीले मिठोसँग लिइरहेका छौं ।
त्यसपछि राष्ट्रियताको भूत सवार भयो हामीलाई अनि नेपाली टोपी लगाएर नेपाली झण्डासहित भारतीय विस्तारवाद मुर्दावाद भनेर फेसबूकमा स्टेट्स हालेपछि हामी नेपालीलाई कसले छुने ? दुःख लाग्छ तर यही हो हाम्रो राष्ट्रियता । आत्मनिर्भर हुन नसक्नेले राष्ट्रियता कुरा छाडिदिए हुन्छ । यस्तो राष्ट्रवाद खोक्रो आडम्बर र ढोङभन्दा बाहेक केही होइन ।
भारतसँग लड्न हातहतियारको नाममा खुकुरीको के कुरा ? हामीसँग हँसिया पनि छैन (भए पनि भारतबाटै आयातित नै होला) । तै पनि भारतपछि हट (गो अफ इन्डिया) भनेर खुकुरी देखाउँदै टिकटक भिडियो बनाउन हामी पछि परेनौं ।
मैले बुझेको गुलामीको परिभाषा अलि फरक छ । नेपाल कहिल्लै गुलाम बनेन तर नेपालीहरू आफ्नै देशमै गुलाम (आर्थिक गुलाम, सांस्कृतिक गुलाम) भए विदेशीहरूबाट र जो देशमा छैनन् उनीहरू संसारभर गुलामी गर्न जान बाध्य भए । हामी जन्मनु अघिदेखि मृत्यु संस्कार हुँदै श्राद्ध गर्दा पनि पनि हामी अरूमा निर्भर छौं । जुन देशका मानिसहरू जन्मनु अघिदेखि मर्दासम्म कसैको भर पर्छन् भने यसलाई गुलामी नभने के भन्ने ? यो परिस्थिति सिर्जना हुनुमा हामी हरेक नेपाली जिम्मेवार छौं ।
आफूलाई चाहिने आवश्यक चिज पनि उब्जाएर वा उत्पादन गरेर खान नसक्ने हामी नेपाली नागरिक अझै स्वाभिमान, समृद्धि र राष्ट्रियताको कुरा गर्छौं । तपाईंलाई राष्ट्रको चिन्ता छ र समाजको समृद्धि चाहनुहुन्छ भने आचरण र जीवनशैली समाजलाई सही दिशामा लाने खालको बनाउनुहोस् । यदि बानी, व्यवहार, आचरण र जीवनशैली परिवर्तन गर्न सक्नुहुन्न भने, मुख बन्द गर्नुहोस्, कलम चलाउन छोड्नुहोस् ।
विश्वव्यापीकरणको युगमा सबै कुरा आफैंले उत्पादन गर्न पनि सकिन्न, जुन आर्थिक रुपमा व्यावहारिक पनि छैन । आयात–निर्यात विश्वव्यापी सत्य कुरा हो । यसलाई पूर्णतया नकार्न पनि सकिन्न । अरू देशको संगीत सुन्नु हुन्न, फिल्म हेर्नु हुन्न भन्ने पनि होइन तर आफ्नो संस्कृति, सामाजिक मूल्यमान्यता र अर्थ व्यवस्थालाई धरासायी बनाएर अरूलाई पोस्ने काम पनि त गर्नुभएन । पहिचान झण्डा, टोपी, सगरमाथा, बुद्धमा होइन, आत्मानिर्भरतासँग गाँसिएको हुन्छ ।
नेपालीको विलासी राष्ट्रवाद : जन्म र मृत्यु संस्कारदेखि श्राद्धसम्म भारतकै भर !सरकार बन्ला, विघटन होला, व्यवस्था परिवर्तन होला तर समाज यही तरिकाले गइरह्यो भने कहिल्यै परिवर्तन हुनेछैन । जीवन जिउने २ तरिका छन्, जो भइरहेका छन्, तिनलाई हुन दिनुहोस् र चुपचाप हेरेर/सहेर बस्नुहोस् वा चित्त बुझ्दैन भने त्यसलाई बदल्नका निम्ति आफ्नो ठाउँबाट आफूले गर्न सकिने जिम्मेवारी लिनुहोस् ।
